T-shirts, mokken, tassen – we komen slogans en daarmee teksten en lettertypes tegen op allerlei alledaagse voorwerpen, maar toch worden ze herhaaldelijk gebruikt in artistieke werken. Dit onderwijsconcept verwijst vooral naar werken van Esin Turan en Gemma O’Brien. Studenten kunnen kiezen tussen: portret met bord (zie Esin Turan, “Against Prejudice”, 2015) of foto van bodypainting met make-up sticks (zie Gemma O’Brien, “Write Here, Right Now”, 2008). Beide werken combineren zelfdramatisering en schrijven en behandelen de onderliggende thema’s van vooroordelen en discriminatie. Studenten kunnen profijt hebben van enige basiservaring met typografie.
Ook de installatie “Schwule Sau” (2013) van de Oostenrijkse kunstenaar Jakob Lena Knebl, een tijdelijk gedenkteken in het centrum van Wenen voor LGBTIQA+-personen die onder het nationaalsocialisme zijn vervolgd en vermoord, kan worden besproken.

• Inleiding (1 dubbele les):
  • Het eerste onderdeel bespreekt displaytypes door in te gaan op de impact van lettertypes en politiek geladen lettertypes. Daarna bekijken de studenten foto’s van artistieke werken tegen discriminatie (Esin Turan, “Against Prejudice”) en geschreven elementen van activisme (Black Lives Matter, Fridays for Future). De volgende vragen kunnen worden gesteld: “Wat zie je?”; “Wat valt je op aan de keuze van het lettertype, de lettergrootte, enz.?”; “Waarop moet gelet worden?”; “Wat zijn vooroordelen, stereotypes, discriminatie?”; “Wat kan er gedaan worden tegen discriminatie?”; “Wat is seksisme, racisme, classisme?”. Als het niet ter sprake komt bij de studenten, moet de docent het begrip intersectionaliteit kort introduceren.
Aangezien dit een zeer persoonlijk en gevoelig onderwerp is, zijn de studenten vrij om hun groepsleden te kiezen. Bij de presentatie van de opdracht worden werken van Esin Turan, Gemma O’Brien en Stefan Sagmeister als voorbeeld op de muur geprojecteerd (zie referenties).
  • Duur: ongeveer 100 minuten

• Uitvoering (2 dubbele lessen):
  • In de volgende fase bereiden de studenten hun bord of bodypainting voor (onderwerp, slogan, met of zonder logo/afbeelding, lettertype, lay-out, format) en maken ze ontwerpen die ze met klasgenoten en/of de docent kunnen bespreken voordat ze verder werken. 
Daarna maken ze foto’s (smartphone of camera), waarvan een kleine selectie wordt geüpload naar een gedeelde map (MS Teams, Google Drive, …) en geeft de docent een korte introductie van de desktop app GIMP (met de nadruk op: helderheid en contrast aanpassen, z/w, crop). Vervolgens bewerken de studenten hun foto’s met GIMP en uploaden ze de foto’s naar het gekozen platform. Zodra alle beelden zijn geüpload, projecteert de docent de foto’s en krijgen de studenten feedback van hun klasgenoten over het effect van de beeldcomposities. Uiteindelijk beslist elke groep over een selectie van de af te drukken foto’s.
  • Duur: ongeveer 200 minuten

• Presentatie (1 dubbele les):
  • De docent brengt de afgedrukte foto’s naar de les. Ze worden tentoongesteld en thematisch gerangschikt. In een gezamenlijke discussie wordt besloten hoe de foto’s in de aula zullen worden opgehangen: Welke titels passen bij de foto’s? In welke talen moeten de titels worden weergegeven? Welke context is nodig?
  • Duur: ongeveer 100 minuten

• De werkserie “Gegen Vorurteile” (“Tegen Vooroordelen”) van de Oostenrijks-Turkse kunstenaar Esin Turan, kan als inspiratiebron dienen:
  http://www.esinturan.net/gegen-vorurteile
• Gemma O’Brien is een Australische kunstenares die zich vaak bezighoudt met schrijven en lettertypes. Ze trok de aandacht met haar performatieve bodypainting “Write Here, Right Now” – een eerbetoon aan de werken van Stefan Sagmeisters “Lou Reed” en “AIGA Detroit”.
  • Interview:
    http://www.lettercult.com/archives/82
  • Gesprek:
    https://www.youtube.com/watch?v=xqCRjKVZjrY
  • Over de kunstenaar:
    https://www.gemmaobrien.com/about
• De Oostenrijkse kunstenaar Jakob Lena Knebl is professor aan de Universiteit voor Toegepaste Kunsten in Wenen en is samen met Ashley Hans Scheirl, https://www.koer.or.at/en/projects/schwule-sau/, verantwoordelijk voor het Oostenrijkse paviljoen op de Biënnale van Venetië (toonaangevende internationale kunstmanifestatie) in 2022. Het tijdelijke gedenkteken “Schwule Sau” (een homofobe belediging) was van mei 2013 tot april 2014 te zien op de Morzinplatz in Wenen. Samen met het gedenkteken is lesmateriaal tegen vijandigheid jegens LGBTIQA+-personen ontwikkeld.

Rebecca Viola Lobe studeert aan de Faculteit Kunst en Onderwijs, Academie voor Schone Kunsten in Wenen.

Author’s Encouragement
Aan het tegengaan van stereotypes en vooroordelen moet altijd gewerkt worden. Hier maken jongeren vooroordelen uit hun directe omgeving bespreekbaar, delen ze hun ervaringen en leren ze tegelijkertijd over vooroordelen waarmee medestudenten worden geconfronteerd. Ze maken ook kennis met het werk van zeer uiteenlopende kunstenaars en verkennen het gebruik van typografie en fotografie.